ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ

Σε απόσταση 17 χιλιομέτρων δυτικά της Καβάλας βρίσκεται το χωριό Ελευθερές. Στην απογραφή του 1920 είχε  737 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 1940  είχε 1384. Το χωριό έχει γηγενής κατοίκους, πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη από την περιοχή της Σηλύβριας, στα παράλια της Προποντίδας , Μικρασιάτες  από το  Ακ-κιοϊ μια μικρή κωμόπολη στις εκβολές του ποταμού Μαίανδρου  κοντά στην αρχαία Μίλητο, Πόντιοι από την περιοχή της Σαμψούντας, οικογένειες Σαρακατσαναίων, Ηπειρώτες που έφθασαν στην περιοχή γύρω στο 1880-1890, καθώς και κάποιες οικογένειες Αρμενίων.

Ένα χωριό με πολύ πλούσια και ανόθευτη παράδοση με μεγάλη ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων φθάνοντας ως και στην πλούσια  δράση, του περασμένου αιώνα, στους αγώνες για ανεξαρτησία και ελευθερία από τους ζυγούς Βουλγάρων και Τούρκων.

ΕΘΙΜΑ -ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ

Το έδαφος κάτω από την εκκλησία ήταν ανώμαλο και κατηφορικό, Continue reading →

Χοροί και τραγούδια από τα χωριά Νικήσιανη – Ελευθερές του Νομού Καβάλας

Έρευνα – καταγραφή: Δήμος Γκίκας – Ηρώ Θεοχαροπούλου

Εισήγηση:Δήμος Ν. Γκίκας

ΝΙΚΗΣΙΑΝΗ

Κωμόπολη με σημάδια οικισμού από την αρχαιότητα χτισμένη στους πρόποδες του Παγγαίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 350 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η αρχαία κωμόπολη βρίσκεται βόρεια του χωριού σε απόσταση μίας ώρας με τα πόδια στη θέση Τούμπα ή Τύμβος. Στη θέση αυτή υπάρχουν αρχαία ερείπια. Τα τελευταία χρόνια βρέθηκε μεγάλος μακεδονικός τάφος τα κτερίσματά του οποίου προκαλούν τον θαυμασμό. Μεταλλωρύχοι της περιοχής εκμεταλλευόταν τα πλούσια μεταλλεία του Παγγαίου από τον 6^ο αιώνα π.Χ. Επίσης στην εκκλησία της Νικήσιανης υπάρχει μια λατινική επιγραφή εντοιχισμένη που φανερώνει ότι η κωμόπολη αυτή διατηρήθηκε μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Η κωμόπολη είναι η ομηρική πόλη Ακαισαμναί που κτίστηκε από τον βασιλιά της Θράκης Ακεσαμνό.

Εκδοχές για την ετυμολογία της λέξης Νικήσιανη.

Μια εκδοχή είναι ότι μετά από μια νικηφόρα μάχη εναντίον των εχθρών που είχαν οι κάτοικοι της περιοχής Σιάνοι –οι γνωστοί μας Σάϊοι- ο αγγελιοφόρος τους έτρεξε στο χωριό να αναγγείλει το ευχάριστο γεγονός φωνάζοντας ‘Νίκησαν οι Σιάνοι’ και έτσι παρέμεινε η ονομασία Νικήσιανη. Continue reading →

Ενδυμασία Σαρακατσαναίων

Τα βασικά μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται είναι η λύρα (κεμενές), η γκάιντα (γάιδα ή και ο γκάιντας) και για το ρυθμό ο νταχαρές (η νταϊρές). Σήμερα έχει επικρατήσει το σχήμα λύρας και νταχαρέ, ικανοποιητικός αριθμός είναι δύο λύρες και δύο νταχαρέδες. Ενώ παλαιότερα σε όλα τα χωριά υπήρχε γκαϊτατζής σήμερα η γκάιντα επιβιώνει στην Καλή Βρύση (δύο γκάιντες και δύο νταχαρέδες) και στο Βώλακα. Το μουσικό άκουσμα είναι ιδιαίτερα αναγνωρίσιμο και μπορεί να χαρακτηρισθεί και εξαιρετικά λιτό.

Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι στην καλή βρύση Continue reading →

Τους χορούς αυτούς του διακρίνουμε σε

• «ελαφρύ αντικριστό» (καρσί) και
• «βαρύ αντικριστό» (καρσί).

Η λέξη καρσί – καρσιλαμάς στα τουρκικά σημαίνει αντίκρυ, αντικριστό (Λουτζάκη, 1922). Ο ελαφρύς αντικριστός έχει πιο γρήγορη ρυθμική αγωγή και εύθυμο χαρακτήρα, ενώ ο βαρύς έχει πιο αργή ρυθμική αγωγή και πιο «σοβαρό» χαρακτήρα. Ο ελαφρύς αντικριστός μοιάζει πάρα πολύ με το χορό «Τσομπά» της Ορεινής και του Ξυροποτάμου Σερρών (Λουτζάκη 1980, – Παπακώστας, 1997).

Στους αντικριστούς χορούς χορεύουν άντρας με άντρα ή γυναίκα με γυναίκα με γυναίκα ή άντρας με γυναίκα.

Από χωριό σε χωριό βρίσκουμε κάποιες διαφορές στις ονομασίες των αντικριστών χορών (Παπακώστας, 1997), και πιο συγκεκριμένα: Continue reading →

Βώλακας

Ο Βώλακας είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά του νομού Δράμας, σε υψόμετρο 830 κατοίκων και περίπου 1400 κατοίκους. Πλούσια είναι η τοπική παράδοση του χωριού που κορυφώνεται με έθιμα και δρώμενα του Τριημέρου6,7 και 8 Ιανουαρίου, του Αγίου Πνεύματος και πολιτιστικών εκδηλώσεων την ημέρα του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου.

Χοροί από το Βώλακα  Continue reading →

Μοναστηράκι

Σε απόσταση μόλις 4 χιλιομέτρων από την Δράμα βρίσκεται ο Μοναστηράκι. Περίπου 800 είναι οι μόνιμοι κάτοικοι που ασχολούνται με την εξόρυξη, κατεργασία και εμπορία του αρίστης ποιότητας μαρμάρου της περιοχής. Παρά την πολύ κοντινή απόσταση από την πόλη της Δράμας δεν έχει επηρεαστεί από τον αστικό τρόπο ζωής και επιμένει με σεβασμό στην πολιτιστική παράδοση που κληροδοτήθηκε από τις παλαιότερες γενεές, όπου χοροί, τραγούδια και δρώμενα δένουν το παρελθόν με το παρών. Κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός του χωριού είναι το δρώμενο των Αράπηδων που αποτελεί σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή και τελείται την ημέρα των Θεοφανείων.

Χοροί από το Μοναστηράκι Continue reading →

Πετρούσα

Η Πετρούσα που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 3 χιλιομέτρων από την Προσοτσάνη είναι μία κωμόπολη 1945 κατοίκων με αναπτυγμένη κτηνοτροφία και πλούσια πολιτιστική δραστηριότητα.

Στο κέντρο του χωριού σώζονται τα ερείπια μεγάλης τρίκλιτης βασιλικής του 19^ου αιώνα αφιερωμένη στην Παναγία, με σημαντικό αριθμό ρωμαϊκών και βυζαντινών γλυπτών στους τοίχους σαν οικοδομικά υλικά. Στην κωμόπολη λειτουργούσε ήδη Ελληνικό Σχολείο το 1876 και συστήθηκε, περίπου το 1880, Αλληλοδιδακτική Σχολή. Οι Πετρουσιώτες προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στους αγώνες του Ελληνισμού και αρκετοί έδωσαν τη ζωή τους στο Μακεδονικό Αγώνα. Μέσα στον οικισμό σώζεται εκκλησία του 1907, κτισμένη με την φροντίδα του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, αν και υπέστη αλλαγές με το πέρασμα του χρόνου.

Στη θέση «Αγία Τριάδα», στα βόρεια της κωμόπολης, δημιουργήθηκε ένας υπέροχος χώρος για καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, το «Φαράγγι της Πετρούσας», ικανός να φιλοξενεί 4500 θεατές. Κτισμένος μέσα στο γεωλογικό όρυγμα με υλικά της περιοχής είναι απόλυτα δεμένος με το φυσικό περιβάλλον. Σε μικρή απόσταση από το θέατρο, στη θέση «Κουρί», υπάρχει οργανωμένος χώρος αναψυχής μέσα στο δασάκι από δενδρώδη πουρνάρια.

Η Πετρούσα είναι γνωστή για τον πλούτο των παραδόσεων που διατηρούνται με θέρμη από τους κατοίκους. Στις 7-8 Ιανουαρίου όλοι οι κάτοικοι, και ιδιαίτερα οι νέοι, συμμετέχουν στα τοπικά δρώμενα με την γιορτή της Μπάμπως, στη γιορτή του Αγίου Αθανασίου στις 2 Μαϊου, στη γιορτή του Προφήτη Ηλία με κοινή τράπεζα (κουρμπάνι) στο ξωκλήσι πάνω στο βουνό στις 20 Ιουλίου και στη γιορτή του Μετανάστη την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου ή την 1^η Αυγούστου.

Χοροί Πετρούσας Continue reading →

Καλή Βρύση

Η Καλή Βρύση χτισμένη στις πλαγιές του Μενοικίου, κατοικείται κυρίως από ντόπιους, που έδωσαν σκληρούς αγώνες για τον Ελληνισμό σε δύσκολες εποχές. Στα βορειοανατολικά συναντούμε συνοικία με παραδοσιακά αγροτόσπιτα από τα τέλη του 19^ου αιώνα, και ξενώνα για τις εξορμήσεις μας στην περιοχή του Μενοικίου και του Φαλακρού σε αναπαλαιωμένο παραδοσιακό σπίτι. Στη συνοικία δεσπόζει η τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του Αγίου Νικολάου (1877), με γυναικωνίτη και χαγιάτι, που διατηρεί τις αρχικές εικόνες στο τέμπλο από το 1848 και το1851. Ανηφορίζοντας προς το ξωκλήσι του Αϊ-Βλάση, θα διασχίσουμε μια ευχάριστη διαδρομή μισής ώρας, ανάμεσα σε πλατάνια και τρεχούμενα νερά, όπου υπάρχει υποδομή για υπαίθριες ψησταριές και ξεκούραση. Από το πλάτωμα στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου μπορούμε να απολαύσουμε την πανοραμική θέα προς τον κάμπο και το Φαλακρό. Στα νοτιανατολικά του χωριού σώζεται η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας (1883), παλιό μοναστήρι με γυναικωνίτη και χαγιάτι. Continue reading →